Her yıl olduğu gibi 2015 yılında da çeşitli alanlarda yeni uygulamalar devreye girmeye başladı. Sık sık güncellemelerin yapıldığı sigorta sektörü de bu alanlardan biri oldu. Yapılan yenilikler ve değişen uygulamalar, hem sigortalıları hem de sigorta şirketlerini etkiledi ve etkilemeye devam ediyor.
Son zamanlarda sigorta sektöründe hareketliliğe neden olurken; araç sigortası alacakların yüzünü güldürecek, kafasındaki soru işaretlerine son vermesini sağlayacak yenilik ise eşdeğer parça kullanımı oldu. Çünkü; eşdeğer parça, sigortalı ve sigorta şirketleri arasında ciddi bir güven sorunuydu.
Eşdeğer parça, hasar gören aracın tamiri esnasında kullanılan aracın orijinal parçasına yakın ya da orijinali ile aynı işlevi gören parçadır. Sigorta şirketleri eşdeğer parçaların da orjinal araç parçalarıyla aynı kaliteye sahip olduğunu savunurken; sigortalılar bu parçaların ileride sorun yaratabileceği kaygısıyla orijinal parça kullanımını tercih ediyordu.
Sigortalı ve sigorta şirketleri arasında güven zedelenmesine neden olan eşdeğer parça sorununa çözüm, Hazine Müsteşarlığı tarafından geldi. Hazine Müsteşarlığı’nın 1 Haziran 2015’ten itibaren uygulamaya koyacağı yeni zorunlulukla eşdeğer parça kullanımı garanti altına alınacak.
Tazminat Ödeme Yükümlülüğü Şartları
Öncelikle Sigorta şirketinin tazminat ödeme yükümlülüğünü kısaca incelersek her ne kadar artık Full Kasko karmaşası yaşanmaması için Genel Şartlar ile birden çok Kasko ( Dar,Tam,Genişletilmiş ve Kasko ) adı kullanılıyor her biri ayrı hüküm ifade ediyor olsa da genel olarak
- Önce ani ve harici olarak bir hadise meydana gelmeli ve bu hadise poliçe vadeleri içerisinde oluşmalıdır.
- Ani ve harici olarak meydana gelen hadise poliçe özel şartlarında ve genel şartlarında yazılı teminat dışı kalan hallerden olmamalıdır.
- Meydana gelen bu hadise ile oluşan zarar arasında doğrudan bir ilişki hukuki tabirle uygun bir illiyet bağı olmalıdır.
Sigorta şirketleri yukarıda kısaca özetlenen tazminle yükümlü oldukları dosyalarda eğer araç onarım görecekse hasar maliyetlerini azaltmak için bir takım çözümler uygulamaktadır.
Tedarik ve Parça Sorununun Sebebi
Araç sigortaları, Kasko ve Trafik branşı ile gerek acentelerin gerekse sigorta şirketlerinin portföylerinde en büyük kısmı oluşturmaktadır.Ülkemizde de sigortalılar tarafından en yoğun talep gören ve bilinen sigorta türüdür.Uzun bir zamandır yedek parça kullanımı, bu parçaların kaliteleri ile parçaların tedarik aşamalarında yaşanan sorunlar aslında tüm dünyada örneği yaşanmış ve hala yaşanmakta olan sorunlardır
Sorunun ana çıkış sebebi orijinal yedek parça maliyetlerinin yüksek olması sigorta şirketlerinin ise hasar maliyetini azaltarak fiyat rekabetinden dolayı daha ucuz poliçe üretebilmek gayretidir.
2002 yılında Trafik Sigortası Genel Şartları’nda yapılan değişiklikle geçmişte başka bir sorun olan kıymet kazanma tenzili sorununa çözüm olarak eş değer parça kullanılması hakkının tanınması bu arada Rekabet Kurumu’nun “Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği” sonrasında yedek parça ticaretini serbestleştirmesi ile Trafik başta olmak üzere her iki branşta da gittikçe artan tedarik uygulaması ile beraber eşdeğer parça kullanımı artmıştır.
Eşdeğer Parça , Logosuz Orijinal Parça Nedir ?
Yapılan araştırmalarda üreticisine göre değişkenlik gösterse de genel olarak bir motorlu taşıtın yedek parçalarının yaklaşık %20’si bizzat araç üreticisi tarafından üretilmekte, parçaların geri kalan %80’lik bölümü ise araç üreticisinin anlaşmalı olduğu parça üreticileri tarafından sağlanmaktadır. Parça üreticilerinin motorlu araç üreticilerine sağladığı parçaların bir bölümü araçların üretiminde kullanılırken bir bölümü ise araç üreticisi tarafından tamir ve bakımda kullanılmak üzere yetkili satıcı-servislere dağıtılmaktadır.
Parça üreticileri, motorlu araç üreticisine sağladıkları orijinal parçalarla aynı üretim bandında, aynı standartlarla üretilen parçaları doğrudan yetkili satıcılara ya da bağımsız tamircilere de satabilmektedir. Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği ile bu hususlar yasal olarak düzenlenmiş ve standartlar getirilmiştir.
Dolayısıyla orijinal parça olarak bildirilen parçaların çok büyük kısmı otomobil üreticisinin fabrikalarında üretilmemekte yukarıda da izah edildiği üzere otomobil üreticisinin koyduğu standartlar çerçevesinde parça üreticileri tarafından üretilmektedir.Yani bir motorlu taşıtın üretiminde kullanılan parçalarla aynı kalitede olan ve araç üreticisi tarafından getirilen spesifikasyonlara ve üretim standartlarına göre üretilmiş yedek parçalar, bunların parça üreticisi tarafından belgelendirilmesi şartıyla orijinal yedek parça olarak nitelendirilmektedir.Uygulamada bu tür parçalar için logosuz orijinal tabiri kullanılmaktadır.
Eşdeğer yedek parça da bir motorlu aracın montajında kullanılan parçalarla eşdeğer kalitede olduğu talep edildiğinde üreticisi tarafından belgelendirilebilen yedek parçadır.
Genel şartlarda yapılan değişiklikten önce Kasko Hasarlarında eşdeğer parça kullanılıp kullanılamayacağı çok tartışılmakta ve eski Kasko genel şartları uyarınca aracın onarımında sigorta şirketi olarak yükümlülük '' Onarımı mümkün olmayan aksam için yenilerinin rizikonun gerçekleştiği tarihteki piyasa alım fiyatıdır '' denildiğinden bu çerçevede araçta değiştirilmesi gereken parçalara karşılık eski parçaların eşdeğer kalitesinde garantili parça tedarik edilmekte ve tüm bu yedek parçalar Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği uyarınca orijinali ile eşdeğer kalitede olduğu kanıtlanmış ve garanti sertifikalarına sahip parçalardır denilmekte Trafik branşı kadar yaygın olmasa da tedarik yapılmaktaydı.
Sigorta Şirketlerinin Tedarik Yapması Yasal mıdır ?
Sigorta şirketlerinin tedarik yapması ile ilgili özel ve tüzel kişiler tarafından çok sayıda şikayette bulunulması üzerine, Rekabet Kurulu uyumlu şartlarla parça tedariki anlaşma ve uygulamalarına 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 5. maddesine göre iki yıllık bireysel muafiyet tanınmasına ve muafiyet koşullarının tüm teşebbüslere tebliğ edilmesine karar vermiştir.İki yıllık muafiyet süresinin 03.05.2008 tarihinde sona ermesi üzerine 17.01.2008 tarih ve 08.05/67-21 sayılı kararı ile de konunun kendi görev kapsamı içine girmediğini, bu nedenle muafiyet süresinin uzatılmasına gerek olmadığını yani sigorta şirketlerinin parça tedariki yapmalarının rekabet mevzuat açısından değerlendirilmesine lüzum olmadığını belirtmiştir.
Kısacası sigorta şirketlerinin parçaları kendilerinin tedarik etmesinde rekabet kanunu açısından yasal olarak bir engel bulunmamaktadır. TTK ve Genel Şartlar bunu poliçede yazılı olmak kaydı ile serbest bırakmıştır.
TTK Madde 1427- (1) Aynen tazmine ilişkin sözleşme yoksa sigorta tazminatı nakden ödenir.
Her sigorta poliçesi bir sözleşmedir ve yeni genel şartlarda da
3.3.2. Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi
3.3.2.1. Hasar tazmininin ne şekilde yapılacağı poliçede açıkça belirtilir
Denilmektedir.
Bu sebeple ülkemizde bir çok Sigorta Şirketi zarar gören araçlarda kullanılacak yedek parçaları yukarıda açıklanan mevzuat kapsamında tedarik eden sistemler kullanmaktadır.Bu sistemler genel olarak yedek parça ticareti ile uğraşan serbest teşekküllerin çeşitli yazılımlar aracı ile eksperin ve yazılımın belirlediği standartlarda parçalara parça kodlarına göre fiyat teklifi verip kabul görmesi ile genelde kargo yolu ile onarımı yapacak servise gönderilmesi mantığında çalışmaktadır.
Sigorta şirketleri tedarik yapma amaçlarını ;
-Söz konusu tedarik işlemi ile sigortalıların servislerin kullandığı çıkma olarak tabir edilen menşei belirsiz parçalardan korunduklarını
-Bazı servislerin kendi tedarik ettikleri parça üzerinden aldıkları komisyonların ortadan kalktığını
bu sayede çeşitli suistimallerin önüne geçilerek müşteri memnuniyeti sağlandığını belirtmektedir.
Sonuç olarak tedarik işlemi ile hasar maliyetleri önemli ölçüde azaltılmaktadır .
Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar ve Değişen Genel Şartlar
Ancak uygulamada genelde servisin tedariğe karşı olduğu için araç sahibine söylediği yan sanayi parça gönderildiği iddiaları en büyük sorun olarak ortaya çıkmaktadır.Bunun yanında bazı servisler parça tedariğine karşı çıkmasa da gönderilen parçaların gönderilme süresi ve kalitesine yönelik itirazları çokça olmaktaydı.
Bu şikayetler sonucunda değişen Genel Şartların son hali ve bilgilendirici bir yazı linki de aşağıdadır.
3.3.2. Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi
3.3.2.1. Hasar tazmininin ne şekilde yapılacağı poliçede açıkça belirtilir. Onarım yapılacak olması halinde poliçede, onarımın şirketçe belirlenecek servislerde veya sigortalı tarafından belirlenecek servislerden hangisinde yapılacağı hususu açıkça yer alır. Ayrıca hasarın tazmininde orijinal parça veya eşdeğer gibi parça seçeneklerinden hangisinin kullanılacağı belirtilir. Bu yönde bir belirleme olmazsa sigortalının tercih ettiği tazmin yöntemi, servis ve parça esas alınır.
Aslında bu değişiklik pratikte sorunu ortadan kaldırmamıştır.Zira sorunun asıl sebebi Rekabet Kurumu kararından sonra iyice serbestleşen piyasada eşdeğer yedek parçanın tanımının karşılığını bulamamasıdır.
Bir parçanın kararda yazılı olan tanıma uyup uymadığı bu parçaların analiz ve testlerden geçirilmesi ve sertifikaya sahip olması ile çözülebilir.
Ancak ülkemizde bu sertifikaları hangi kuruluşların verebilecek olduğu sorusuna hala cevap bulunamamıştır.
Sebebi ise soruna konu olan ve sayıları giderek artan on binlerce parça olması, sertifika sürecinin yönetiminin zor ve maliyetli olmasıdır.
Var olan hiçbir kuruluş ( TSE , İSO … ) bu işte uzman değildir.İnsan hayatına etki eden ve güçlü otomotiv endüstrisinin de sürekli itiraz edeceği düşünülür ise kanaatimce kısa vadede sorun çözülmeyecektir.
Karşı tarafın zarar verdiği aracın tamiri sırasında orijinal parça yerine yerli sanayinin ürettiği eşdeğer parçalar kullanılabilecek.
Müsteşarlıktan yapılan açıklamaya göre sürücülerin “Eşdeğer Parça Uygulaması” ile ilgili hiçbir soru işareti duymaması ve gönül rahatlığıyla araç tamirlerini yaptırmaları her ayrıntı düşünülmüş.
Uygulama Türk Standartları Enstitüsü Kontrolünde Olacak
Kaskoda eşdeğer parça kullanımı sorununa poliçeye “Eşdeğer parça mı, orjinal parça mı? tercihi” eklenerek son verilmişti. Ancak trafik sigortasındaki eşdeğer parça kullanımı, hala büyük bir sorun olarak devam ediyordu. Hazine Müsteşarlığı’nın 1 Haziran 2015’te devreye sokacağı yeni uygulama ile eşdeğer parça kullanımı trafik sigortalarında da sorun olmaktan çıkacak.
2 yıl süre geçerli olacak, yerli üreticilerin elinden çıkacak eşdeğer parçaların standartlarını, TSE (Türk Standartları Enstitüsü) belirleyecek ve onaylayacak. TSE standartları belirlerken; tüm eşdeğer parçaların uluslararası standartlara uygun olup olmadığını ölçecek, test edebilmek için teknik alt yapıyı kuracak. Sigorta şirketleri, TSE’nin onaylamadığı hiç bir parçayı kullanamayacak.
Sürücüler, TSE’nin onayından geçen, kullanıma uygun görülen eşdeğer parçaları reddedemeyecek. Başlangıçta 2 yıllık olarak alınacak sertifikalar birer yıllık periyotlarla uzatılabilecek.
Her geçen gün daha da avantajlı hale gelen trafik sigortası bir seçim değil, zorunluluktur. Araç giderlerine bir de trafik sigortası gecikme cezalarını eklememek için trafik sigortanızı yaptırın.